Poznaj zmiany dotyczące firmowych samochodów wprowadzone przez Polski Ład

PIT/CIT

Wydatki ponoszone na spłatę rat leasingowych od firmowych aut przedsiębiorcom wolno jest ujmować w kosztach uzyskania przychodów na ogólnych zasadach, określonych w art. 22 ust. 1 ustawy o PIT (art. 15 ust. 1 ustawy o CIT). Trzeba jednak pamiętać o limicie dotyczącym leasingowanych samochodów osobowych. Na podstawie bowiem art. 23 ust. 1 pkt 47a ustawy o PIT (art. 16 ust. 1 pkt 49a ustawy o CIT) nie uważa się za koszty uzyskania przychodów opłat wynikających m.in. z umowy leasingu samochodu osobowego – z wyjątkiem opłat z tytułu składek na ubezpieczenie samochodu osobowego – w wysokości przekraczającej ich część ustaloną w takiej proporcji, w jakiej kwota 150.000 zł pozostaje do wartości samochodu osobowego będącego przedmiotem tej umowy. W praktyce chodzi tutaj o tzw. opłatę wstępną oraz raty wynikające z umowy leasingowej.

Warto nadmienić, że powyższy limit został wprowadzony 1 stycznia 2019 r. i nie zmienił się pomimo gruntownej przebudowy systemu podatkowego dokonanej z początkiem bieżącego roku.

Z dniem 1 stycznia 2022 r. weszły natomiast w życie przepisy, które zmieniły na niekorzyść sytuację przedsiębiorców wykupujących samochody z leasingu operacyjnego po jego zakończeniu, na swoje własne potrzeby. Przedsiębiorcy stojący przed dylematem, czy taki poleasingowy samochód wprowadzić do majątku firmowego, czy do prywatnego – bardzo często wybierali to drugie rozwiązanie. Przy czym w wielu przypadkach taki wykup samochodu po upływie okresu umowy leasingu był dokonywany z myślą o jego dalszej odsprzedaży.

Takiemu rozwiązaniu sprzyjały również przepisy podatkowe. W stanie prawnym obowiązującym do końca 2021 roku łatwiej było bowiem sprzedać poleasingowe auto bez konieczności zapłaty podatku dochodowego. Znajdował tutaj zastosowanie art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d ustawy o PIT. Na jego podstawie przychodem w podatku dochodowym od osób fizycznych jest odpłatne zbycie rzeczy, jeśli nie następuje ono w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie.

Co istotne, brak opodatkowania PIT przychodu ze sprzedaży samochodu, jeśli następowała ona po upływie 6 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpił wykup tego auta w leasingu, potwierdzały również organy podatkowe. Tytułem przykładu można tutaj wskazać interpretacje indywidualne dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 11 stycznia 2016 r. (nr ILPB1/4511-1-1505/15-2/AN), dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 5 stycznia 2017 r. (nr 1061-IPTPB1.4511.895.2016.2.KU) czy dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 24 września 2021 r. (nr 0115-KDIT3.4011.627.2021.1.JS).

Niestety, z początkiem 2022 roku w związku z wejściem w życie Polskiego Ładu, nastąpiła zmiana zasad w tym zakresie. Polegała ona na dodaniu do ustawy o PIT nowego art. 10 ust. 2 pkt 4. Zgodnie z powołaną regulacją przepisów art. 10 ust. 1 pkt 8 tej ustawy nie stosuje się do odpłatnego zbycia składników, o których mowa w jej art. 14 ust. 2 pkt 19 – nawet jeżeli przed zbyciem zostały wycofane z działalności gospodarczej, a między pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym składniki te zostały wycofane z działalności gospodarczej, a dniem ich odpłatnego zbycia nie upłynęło 6 lat. Powołany w tym przepisie art. 14 ust. 2 pkt 19 dotyczy składników będących rzeczami ruchomymi, wykorzystywanych na potrzeby związane z działalnością gospodarczą lub przy prowadzeniu działów specjalnych produkcji rolnej, na podstawie umowy leasingu, uznając przychody z ich odpłatnego zbycia za przychód z działalności gospodarczej (o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT).

Warto podkreślić, że nowe zasady dotyczą składników majątku (w tym także samochodów) nabytych po 31 grudnia 2021 r. Tak wynika z art. 51 ustawy nowelizującej. Oznacza to, że wspomniane zasady będą mieć zastosowanie nie tylko do samochodów będących przedmiotem umów leasingowych zawartych od 1 stycznia 2022 r., ale również aut leasingowanych na podstawie wcześniej zawartych umów, jeśli ich wykup nastąpił po 31 grudnia 2021 r.

PRZYKŁAD:

Samochód w jednoosobowej działalności gospodarczej

Przedsiębiorca „A” prowadzi jednoosobową działalność gospodarcza, rozliczając się z PIT na zasadach ogólnych według skali podatkowej. W dniu 15 marca 2022 r. wykupił z leasingu samochód osobowy (który wcześniej wykorzystywał do celów firmowych), przyjmując go do swojego majątku prywatnego. Podatnik będzie mógł go sprzedać bez podatku PIT dopiero po 1 kwietnia 2028 r. Jeśli zrobi to wcześniej, z tytułu tej transakcji będzie musiał rozpoznać przychód z działalności gospodarczej, opodatkowany PIT.

Jak wynika z uzasadnienia wskazanej wcześniej ustawy nowelizującej, zmiany w omawianym zakresie miały charakter „uszczelniający”. Przedsiębiorcy najpierw bowiem brali samochód w leasing, zaliczając przez dłuższy czas wydatki na raty leasingowe do kosztów uzyskania przychodów, a tym samym zmniejszając obciążenia podatkowe, aby następnie po odkupieniu auta za stosunkowo niewielką kwotę dość szybko (tj. już po 6 miesiącach) sprzedać je z zyskiem, nie płacąc podatku.

Oznaczało to uszczuplenie dochodów fiskusa, dotkliwe zwłaszcza w przypadku sprzedaży drogich samochodów. Nie powinno więc dziwić, że resort finansów dostrzegł tutaj lukę w przepisach, którą jego zdaniem należało „uszczelnić”. Uszczelnienie – jak wskazuje analiza przepisów przed zmianami i po nich – polegało na poszerzeniu katalogu składników wykorzystywanych w prowadzonej działalności, których sprzedaż po wycofaniu ich z działalności jest kwalifikowana do przychodów z działalności gospodarczej.

Na tle tak sformułowanych przepisów wielu indywidualnych przedsiębiorców zadaje sobie pytanie, w jaki sposób najkorzystniej pozyskać auto do firmy po zmianach od 1 stycznia 2022 r. Pewną alternatywą dla leasingu operacyjnego samochodu może być jego zakup sfinansowany kredytem (pożyczką). Nie jest to jednak rozwiązanie optymalne ze względu na fakt, że w przypadku zaciągnięcia kredytu (pożyczki) korzyści podatkowe będą ograniczone do możliwości potrącania w kosztach płaconych od niego odsetek. W przeciwieństwie do części odsetkowej, część kapitałowa kredytu (pożyczki) nie może pomniejszać przychodów podatnika (art. 23 ust. 1 pkt 8 lit. a ustawy o PIT i art. 16 ust. 1 pkt 10 lit. a ustawy o CIT).

Innym rozwiązaniem jest najem długoterminowy samochodu. Wprawdzie podobnie jak w przypadku umowy leasingu operacyjnego przedsiębiorca korzystający z tego rozwiązania ma prawo zaliczać związane z nim raty do kosztów uzyskania przychodów, ale po zakończeniu umowy samochód z reguły nie przechodzi na własność dotychczasowego najemcy.

Jeśli natomiast taki wykup jest dopuszczalny – co zdarza się rzadko – to jego warunki są mniej korzystne w porównaniu z leasingiem operacyjnym. Sprzedaż pojazdu realizowana jest bowiem według cen rynkowych. Na mniejszą atrakcyjność najmu długoterminowego wpływają również często narzucane przez firmy wynajmujące samochody limity przejechanych nimi kilometrów. Ich przekroczenie wiąże się z dodatkowymi opłatami dla przedsiębiorców.

Przedsiębiorcy zainteresowani optymalizacją swoich rozliczeń z fiskusem mogą również rozważyć zmianę formy opodatkowania, przyczyniając się do zmniejszenia obciążeń związanych z używaniem samochodu w prowadzonej działalności.

Taki model optymalizacji zakłada, że przez cały okres leasingu pojazdu przedsiębiorca będzie rozliczał się z PIT na zasadach ogólnych (według skali podatkowej ze stawkami 17% i 32%), co umożliwi mu zaliczanie płaconych rat leasingowych do kosztów uzyskania przychodów. Następnie po zakończeniu leasingu zmieni formę opodatkowania na ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.

Przy wspomnianym ryczałcie nie ma wprawdzie możliwości pomniejszania przychodów o koszty podatkowe, ale w tym momencie powyższa okoliczność będzie już bez znaczenia dla podatnika, wobec zakończenia leasingu. Zaleta przejścia na ryczałt ewidencjonowany w takim przypadku polega na tym, że po wykupie auta z leasingu przedsiębiorca będzie mógł je sprzedać na korzystnych zasadach, tj. bez stosowania ww. ograniczeń obowiązujących od 1 stycznia 2022 r. w ustawie o PIT.

W świetle art. 12 ust. 1 pkt 7 ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, odpłatne zbycie takiego samochodu będzie opodatkowane stawką ryczałtu w wysokości 3% przychodu. Należy jednak pamiętać o tym, że aby móc skorzystać z tej formy opodatkowania, trzeba spełniać określone w przepisach kryteria. Dotyczą one nie tylko rodzaju prowadzonej przez podatnika działalności, ale również jej rozmiarów.

Jeśli przedsiębiorca nie może albo nie chce skorzystać z rozwiązań, o których była mowa wcześniej, może również rozważyć darowiznę samochodu jako sposób optymalizacji podatkowej, pozwalającej na obejście rygorów art. 10 ust. 2 pkt 4 ustawy o PIT. W tym celu po wykupieniu powinien przekazać auto któremuś z członków najbliższej rodziny.

Taka darowizna – nawet jeśli została dokonana bezpośrednio po wykupie – nie będzie podlegać podatkowi dochodowemu od osób fizycznych (ani u darczyńcy, ani po stronie obdarowanego). Zgodnie bowiem z art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT jej przepisów nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn.

Natomiast w świetle ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, darowizny (w tym także samochodów) dokonywane między członkami najbliższej rodziny, przy spełnieniu określonych w jej przepisach warunków – są wyłączone od opodatkowania tym podatkiem. Aby tak się stało, obdarowanym powinna być osoba najbliższa, o której mowa w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Chodzi tutaj o osoby zaliczane do „zerowej” grupy podatkowej, w tym podatku, do której należą:

- małżonek,

- zstępni,

- wstępni,

- pasierb,

- rodzeństwo,

- ojczym,

- macocha.

Obdarowany będzie mógł wówczas np. sprzedać ten samochód po upływie 6 miesięcy bez konieczności zapłaty podatku dochodowego, zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d ustawy o PIT. Jeśli terminowo dopełni formalności, o których była mowa wcześniej, będzie również zwolniony od konieczności zapłaty podatku od spadków i darowizn. Przepisy nie zabraniają takiej operacji, jednak przedsiębiorca musi mieć świadomość tego, że darowizna nie może być czynnością pozorną.

Inaczej urzędnicy fiskusa mogą uznać, że działanie podatnika miało na celu obejście prawa, ze wszystkimi wynikającymi z tego konsekwencjami. Ich uwagę może np. zwrócić darowizna zwrotna pojazdu na rzecz przedsiębiorcy przez uprzednio obdarowanego przez niego członka rodziny, a także wielokrotne dokonywanie takich darowizn „rodzinnych” dotyczących aut poleasingowych w przeciągu kilku lat.

Jeśli przedsiębiorca wykupił samochód z leasingu operacyjnego do majątku firmowego, to powinien pamiętać o zasadach rozliczania w kosztach wydatków związanych z takim nabyciem. Jeżeli wartość wspomnianego auta nie przekracza 10.000 zł (netto w przypadku czynnych podatników VAT; brutto u podatników zwolnionych od VAT) – to poniesione na ten cel wydatki przedsiębiorcy wolno będzie zaliczyć bezpośrednio do kosztów uzyskania przychodów. Nie ma jednak formalnych przeszkód, aby taki pojazd został wprowadzony do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych w firmie, a następnie amortyzowany przez podatnika.

Natomiast w sytuacji gdy samochód wykupiony z leasingu jest wart więcej niż 10.000 zł, to podatnik ma obowiązek ująć go w ewidencji środków trwałych i amortyzować na zasadach przewidzianych w ustawie. W przypadku samochodów podstawową metodą amortyzacji jest amortyzacja liniowa (według rocznej stawki 20%). Do samochodów używanych można także zastosować indywidualną stawkę amortyzacji (wynoszącą maksymalnie 40% w skali roku).

Podatnicy muszą również pamiętać o tym, że do wykupionego z leasingu samochodu osobowego, jeśli będzie on wprowadzony na stan środków trwałych w firmie, mogą znaleźć zastosowanie ograniczenia przewidziane w art. 23 ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT (art. 16 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT). Przepisy te wyłączają z kosztów podatkowych odpisy amortyzacyjne z tytułu zużycia samochodu osobowego w części ustalonej od wartości samochodu przewyższającej kwotę:

- 225.000 zł – w przypadku samochodu osobowego będącego pojazdem elektrycznym lub takiego samochodu będącego pojazdem napędzanym wodorem,

- 150.000 zł – w przypadku pozostałych samochodów osobowych.

Warto nadmienić, że wskazany wcześniej wyższy limit (tj. 225.000 zł) do 23 grudnia 2021 r. dotyczył wyłącznie pojazdów elektrycznych w rozumieniu art. 2 pkt 12 ustawy z 11 stycznia 2018 r. o elektromobilności i paliwach alternatywnych. Natomiast począwszy od 24 grudnia 2021 r., objął on także osobowe samochody „wodorowe”, o których mowa w art. 2 pkt 15 tej ustawy. Powyższa zmiana została dokonana mocą ustawy z 2 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych oraz niektórych innych ustaw.

W ramach Polskiego Ładu zmieniły się również zasady obliczania ryczałtu w PIT z tytułu nieodpłatnego wykorzystywania przez pracowników samochodów służbowych do celów prywatnych. Korzystając z firmowego auta na własne potrzeby, pracownik uzyskuje przychód z nieodpłatnych świadczeń, który należy klasyfikować do przychodów tej osoby ze stosunku pracy, o których mowa w art. 12 ust. 1 ustawy o PIT. Powstaje on w miesiącu użytkowania (wykorzystywania) przez pracownika takiego pojazdu do celów prywatnych (por. interpretację indywidualną dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 26 maja 2015 r., nr IBPBII/1/4511-151/15/MK).

Do końca 2021 roku wysokość tego przychodu była ustalana w sposób zryczałtowany i zależała od pojemności silnika pojazdu. Zgodnie z art. 12 ust. 2a ustawy o PIT ryczałt ten wynosił:

- 250 zł miesięczne – w przypadku samochodu o pojemności silnika do 1600 cm³ oraz,

- 400 zł miesięcznie – w przypadku samochodu o pojemności silnika powyżej 1600 cm³.

Po zmianach wartość pieniężna nieodpłatnego świadczenia przysługującego pracownikowi jest ustalana w wysokości:

250 zł miesięczne – w przypadku samochodu o mocy do 60 kW, a także samochodów elektrycznych i napędzanych wodorem, oraz

400 zł miesięcznie – w przypadku pozostałych samochodów o mocy powyżej 60 kW.

Z tego wynika, że na gruncie nowych przepisów odejście od parametru w postaci mocy silnika dotyczy wyłącznie samochodów elektrycznych oraz napędzanych wodorem. Ryczałt w ich przypadku jest niższy niezależnie od tego, jaka jest moc napędzających je silników, inaczej niż w przypadku np. pojazdów z napędem spalinowym. Taki znowelizowany zapis art. 12 ust. 2a ustawy o PIT ma promować rozwiązania przyjazne dla środowiska, jeśli chodzi o wykorzystywanie floty samochodowej w firmach.

Rosnąca popularność zwłaszcza samochodów elektrycznych była zresztą jedną z przyczyn zmiany tej regulacji. W przypadku takich pojazdów, inaczej niż przy autach z tradycyjnym napędem spalinowym, „pojemność silnika” nie funkcjonuje jako kategoria określająca ich parametry techniczne. Jeśli zaś chodzi o pojazdy napędzane benzyną, olejem napędowym czy LPG – nowe rozwiązania premiują te z mniejszymi, a więc teoretycznie mniej szkodzącymi środowisku jednostkami napędowymi.

Nie zmieniła się natomiast zasada, że jeśli pracownik wykorzystywał służbowe auto do prywatnych celów jedynie przez część miesiąca, to wartość tego świadczenia należy ustalać za każdy dzień wykorzystywania samochodu do celów prywatnych – w wysokości 1/30 wspomnianych wcześniej kwot (art. 12 ust. 2b ustawy o PIT). W przypadkach zaś gdy świadczenie przysługujące pracownikowi z tytułu wykorzystywania samochodu służbowego na prywatne potrzeby jest częściowo odpłatne, to jego przychodem będzie różnica pomiędzy wartością określoną w ww. sposób a odpłatnością ponoszoną przez pracownika (art. 12 ust. 2c ustawy o PIT).

VAT

Czy wykup samochodu z leasingu podlega VAT

Jeśli chodzi o podatek VAT, to nowelizacja przepisów ustawy o podatku od towarów i usług, która weszła w życie 1 stycznia 2022 r., nie zmieniła sposobu postępowania w razie sprzedaży samochodu, który został wykupiony z leasingu. Jeśli takie auto zostało wykupione do prywatnego majątku podatnika, to sprzedając je, nie będzie on działał jako przedsiębiorca (podatnik VAT). W konsekwencji – wobec niezaistnienia przesłanek określonych w art. 5 ust. 1 oraz w art. 15 ust. 1 ustawy o VAT – sprzedaż ta nie wywoła skutku w postaci powstania obowiązku podatkowego w VAT. Nie będzie to bowiem podlegająca temu podatkowi, dokonywana przez przedsiębiorcę odpłatna dostawa towarów na terytorium kraju. Potwierdzały to również organy podatkowe, np. dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 9 kwietnia 2021 r. (nr 0113-KDIPT1-3.4012.23.2021.4.MJ).Przy „prywatnym” wykupie podatnik nie odliczy jednak VAT z faktury wystawionej przez firmę leasingową.

Jeśli po wykupie samochodu z leasingu operacyjnego do majątku firmowego podatnik podejmie decyduję o wycofaniu go z firmy i przekazaniu go na cele osobiste, to przy założeniu, że przysługiwało mu prawo do odliczenia VAT przy jego wykupie, przekazanie to będzie musiał opodatkować według stawki 23% (zgodnie z art. 7 ust. 2 ustawy o VAT).

PKPiR

Jak ująć wykup auta z leasingu w PKPIR

Jeśli podatnik prowadzi podatkową księgę przychodów i rozchodów, to powinien prawidłowo dokumentować w niej określone zdarzenia gospodarcze. Dotyczy to również wykupu samochodów z leasingu. W odniesieniu do takich pojazdów nabywanych do firmy, w przypadku gdy nie zostaną wprowadzone do ewidencji środków trwałych (np. w związku z planowaną sprzedażą przed upływem 1 roku) – wspomniany zakup powinien być uwidoczniony w kolumnie 13 KPiR „Pozostałe wydatki”. Do księgi trzeba również wpisać sprzedaż takiego auta, jeśli przepisy nakazują traktować ją jak dokonywaną w ramach działalności gospodarczej.

UOR

Jak ująć wykup auta z leasingu w księgach rachunkowych

Również w przypadku gdy przedsiębiorstwo prowadzi księgi rachunkowe, wykup samochodu z leasingu powinien znaleźć odzwierciedlenie w dokumentacji księgowej jednostki. To, jakimi zapisami posłuży się ona w tym zakresie, w dużym stopniu będzie zależeć od przeznaczenia pojazdu. Na przykład, jeśli samochód spełnia warunki do uznania go za środek trwały (określone w art. 3 ust. 1 pkt 15 ustawy o rachunkowości) podlegający amortyzacji na ogólnych zasadach, to wspomnianą operację można ująć następującymi zapisami:

1. Wprowadzenie składnika majątku do ewidencji bilansowej:

Wn konto 01 „Środki trwałe”,

Ma konto 30 „Rozliczenie zakupu”,

2. Odpisy amortyzacyjne:

Wn konto 40 „Koszty według rodzajów” (w analityce: Amortyzacja) lub odpowiednie konto zespołu 5),

Ma konto 07-1 „Odpisy umorzeniowe środków trwałych”.

Natomiast jeśli wykupiony z leasingu pojazd jednostka planuje sprzedać, to może go zaliczyć do towarów i ująć na koncie 33 „Towary”. Wówczas przychody i koszty związane z jego sprzedażą można ująć odpowiednio zapisami na kontach 73-0 „Sprzedaż towarów” i 73-1 „Wartość sprzedanych towarów w cenach zakupu (nabycia)”.