Polski Ład: Sankcja przychodowa za zatrudnienie na czarno

Zgodnie z projektem przychodem będzie wartość pracy osoby zatrudnionej na czarno. Stanowić ją będzie wartość minimalnego wynagrodzenia za każdy miesiąc, w którym miało miejsce nielegalne zatrudnienie. Przychód będzie powstawał na dzień stwierdzenia nielegalnego zatrudnienia. W projekcie nie jest wskazane, kto będzie uprawniony/zobowiązany do stwierdzenia istnienia nielegalnego zatrudnienia, tj. czy organy podatkowe, czy organy pracy, czy też może inspekcja pracy.

W związku z tym, że momentem powstania przychodu nie będzie okres, w którym miało miejsce nielegalne zatrudnienie, a moment stwierdzenie jego istnienia, to przychód z tego tytułu będzie mógł powstawać wiele lat po tym, jak miało miejsce zatrudnienia na czarno. Dla powstania przychodu nie będzie miało znaczenia to, czy pracodawca faktycznie wypłacał wynagrodzenie, czy też nie.

Ponadto przychodem z działalności gospodarczej mają być przychody pracownika z tytułu nielegalnego zatrudnienia, a także przychody pracownika w takiej części, w jakiej nie zostały ujawnione właściwym organom państwowym.

Chodzi tutaj zatem o przychody faktycznie wypłacone pracownikowi zatrudnionemu na czarno, a także przychody pracowników legalnie zatrudnionych, które nie zostały wykazane do opodatkowania PIT i naliczenia składek ZUS. Przychody uzyskane przez pracownika zatrudnionego na czarno, a także przychody, których nie opodatkował, mają być zwolnione od PIT.

Jest to sensacyjne rozwiązanie, gdyż stawia w lepszej sytuacji pracowników, którzy są nieuczciwi od tych uczciwych. Zastosowanie zwolnienia od PIT spowoduje, że taki pracownik nie będzie musiał zapłacić od tego podatku wraz z odsetkami za zwłokę, co należy zrobić teraz. Co więcej, przyznając się do otrzymywania części wynagrodzenia „pod stołem”, będzie mógł uniknąć podatku od tzw. przychodów nieujawnionych.

Mając na uwadze powyższe, jeśli organ podatkowy w przypadku zatrudnienia na czarno będzie znał dokładną kwotę, jaką zarobił pracownik, to przychodem pracodawcy będzie ta zapłacona kwota. Jeśli nie będzie się jej dało ustalić, to przychód będzie ustalany w wysokości ryczałtowej w oparciu wartość minimalnego wynagrodzenia za pracę. Wynagrodzenie wypłacone pracownikowi pod stołem, jak również pracownikowi zatrudnionemu na czarno w przypadku jego ujawnienia nie będzie mogło stanowić kosztu uzyskania przychodów. Będzie z nich wyłączone.

Propozycje rządu mają na celu zachęcenie do współpracy pracowników zatrudnionych na czarno albo biorących wynagrodzenie „pod stołem.” Właśnie wprowadzenie zwolnienia i brak konieczności zapłaty podatku przez nieuczciwego pracownika mają go zachęcić do denuncjowania pracodawcy i współpracy z fiskusem. Jednocześnie wprowadzenie bezkarności dla nieuczciwych pracowników da im możliwość szantażowania pracodawców.

Komentarz eksperta

Niewątpliwie szara strefa nie jest zjawiskiem pozytywnym dla gospodarki, ale można zastosować inne sposoby radzenia sobie z jej ograniczaniem niż propozycje zawarte w Polskim Ładzie. Z pewnością to, co najbardziej trapi pracodawców przy zatrudnianiu pracowników, to wysokość składek na ubezpieczenie społeczne. I tutaj należałoby szukać kompromisu z pracodawcami.

Pomysł na wprowadzenie przychodu z działalności gospodarczej jako sankcji za nielegalne zatrudnianie nie jest do końca przemyślany. Regulacja będzie kłóciła się z powszechnym rozumieniem przychodu, za który jest uważane przysporzenie majątkowe. Wprowadzenie np. dodatkowego zobowiązania podatkowego, jak ma to miejsce w ustawie o VAT, byłoby działaniem bardziej poprawnym i zapewne dopuszczalnym.

Idąc drogą, którą wskazuje rząd, w związku z każdą nieuczciwością po stronie pracodawcy możemy się spodziewać sankcji w postaci przychodu z działalności gospodarczej. Projektodawcy nie rozumieją albo nie chcą rozumieć, jaki sens ma przychód, a jakie sankcja podatkowa czy też administracyjna.

Proponowane przepisy w zakresie ustalania przychodów z tytułu zatrudniania na czarno będą miały zastosowanie do sytuacji mających miejsce po dniu wejścia w życie ustawy, czyli po 1 stycznia 2022 r. To oznacza, że za zatrudnienie na czarno przed tym dniem nie będzie ustalany przychód z działalności gospodarczej.